Phát triển tư duy là sự phát triển nhận thức ở mức độ cao, và nhận thức là một khía cạnh quan trọng trong 5 mặt của sự phát triển, vì vậy tư duy phát triển tốt sẽ dẫn đến nhận thức tốt. Để giúp trẻ phát triển tốt kỹ năng tư duy, giáo viên phải nắm được đặc điểm tư duy của từng lứa tuổi và hình thành mục tiêu, nội dung, biện pháp giáo dục phù hợp với trẻ.
1. Đặc điểm phát triển tư duy của trẻ (15-36 tháng)
Hành động-Tư duy trực quan là một cách suy nghĩ đạt được thông qua hành động bên ngoài thông qua thử nghiệm và sai lầm. Xây dựng mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng với nhau là nhiệm vụ của tư duy. Tuy nhiên, ở độ tuổi này, việc thiết lập mối quan hệ này hoàn toàn là ngẫu nhiên. Ví dụ: trẻ muốn lấy đồ chơi trên bàn, nhưng vô tình kéo khăn trải bàn và đồ chơi rơi ra, nhiều khi trẻ thiết lập mối quan hệ giữa khăn trải bàn và các đồ vật trên bàn, nhiều khi hành vi của trẻ còn hơn sáng tạo. Ví dụ, đứa trẻ sẽ không còn kéo khăn trải bàn và sử dụng cây gậy => tiếp thu kỹ năng ngẫu nhiên => sáng tạo => quá trình suy nghĩ xảy ra.
Sự chuyển đổi từ việc biết cách sử dụng các mối quan hệ hiện có hoặc các mối quan hệ do người lớn chỉ ra sang việc biết cách xây dựng mối quan hệ giữa các đồ vật là một mức độ rất quan trọng đối với sự phát triển tinh thần của trẻ. . Ví dụ, một khi em bé nhìn thấy người cha bật nút radio, anh ta sẽ đến để bật nó lên, và bật lại và radio sẽ tắt. Khi radio tắt và sau đó radio bật, em bé tiếp tục bật và bật nó lên => trẻ làm toán thông qua thử và sai và xây dựng mối quan hệ giữa âm thanh và các nút radio.
Khi thời thơ ấu kết thúc, tư duy trực quan hành động xuất hiện, nhưng ở giai đoạn sơ sinh, tư duy này thực sự phát triển và chiếm ưu thế. Vì vậy, giáo viên cần phát triển tư duy trực quan kết hợp nhiều kiểu chơi khác nhau để giúp trẻ xây dựng các mối quan hệ dễ dàng hơn và tư duy nhạy bén hơn. Ngược lại, nếu tổ chức không tốt, tư duy của trẻ sẽ không phát triển tốt.
Cô dựa vào những gì trẻ đã ghi nhớ để tổ chức các hoạt động phù hợp. – Tạo tình huống có vấn đề và khuyến khích trẻ giải quyết. – Phát triển ở các góc chơi giả vờ, ví dụ: trẻ đóng vai bố mẹ, … để tái hiện suy nghĩ của trẻ. – Giao nhiệm vụ giải các bài tập đơn giản. – Tạo môi trường trò chơi phong phú để làm phong phú thêm vốn kinh nghiệm.
Ngoài hai cách tư duy này, trẻ em còn có tư duy biểu tượng, một cách tư duy cho phép trẻ tìm ra mối quan hệ giữa các vật thể thực và các vật thể biểu tượng thay thế. Loại tư duy này chỉ thực sự phát triển khi trẻ đã nắm chắc các biểu tượng trong đầu và hiểu được mục đích, mục đích của các biểu tượng. Ví dụ, nếu trẻ biết xúc cơm và xúp, thay vào đó mẹ có thể dùng que và nhào bột cho trẻ ăn. Vì vậy, tốt hơn hết là giáo viên nên trau dồi tư duy biểu tượng và trau dồi trí tưởng tượng sáng tạo của trẻ.
Như vậy, các kiểu tư duy trên là biểu hiện của sự phát triển trí tuệ. Hơn nữa, khái quát hóa là một thao tác trí tuệ thể hiện năm tâm trí. Khái quát hóa trong thời kỳ sơ sinh là những khái quát bên ngoài trong mắt trẻ. Ví dụ, trẻ gọi chó và mèo là mèo vì chúng có lông giống nhau, thậm chí còn gọi lông của bố là mèo. Giáo viên cần phát triển khả năng khái quát của trẻ. Sự khái quát của trẻ em chủ yếu là thao tác bên ngoài, vì tư duy trực quan hành động phát triển rất mạnh mẽ và chiếm ưu thế. Trẻ mắt thấy, tay chắp… đưa về nhóm, kinh nghiệm còn kém nên khái quát ở các lớp ngoài.
Giáo viên cần: – Cho trẻ làm quen với đồ chơi theo nhóm, giúp trẻ nhận biết điểm giống và khác nhau giữa các đồ vật trong nhóm, sau đó cho trẻ so sánh, đối chiếu để tạo ra cái mới. – Dễ dàng phân nhóm với từ vựng cho trẻ em, các nhóm được đặt tên. – Cho trẻ sử dụng đồ vật một cách chủ động với sự giúp đỡ của người lớn, cho trẻ hiểu chức năng và phương pháp sử dụng đồ vật => giúp trẻ khái quát theo chức năng, công dụng của đồ vật. – Phải tương tác với trẻ để trẻ bước vào vùng phát triển gần. Ví dụ, khi dạy nhóm cà chua, cô phải cung cấp nhiều loại quả có hình dạng và kích thước khác nhau, nhiều hạt hơn, ít hạt hơn => giúp trẻ khái quát theo nhiều cách
2. Đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mầm non (3-6 tuổi)
Ở lứa tuổi mầm non, tư duy của trẻ có một bước ngoặt rất cơ bản, đó là chuyển tư duy từ bình diện bên ngoài sang bình diện bên trong, thực chất là chuyển tư duy từ hoạt động bên ngoài sang hoạt động bên ngoài. .Đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mầm non: chuyển từ tư duy hành động – trực quan sang tư duy trực quan – trực quan, nhưng vẫn còn hôn mê. Bởi vì xử lý các đối tượng dần dần trở thành hình ảnh tượng trưng trong tâm trí, là cơ sở cho các hoạt động tư duy ở cấp độ nội tâm, nhưng tính biểu tượng còn rất kém. Trẻ biết sử dụng các biểu tượng trong trí óc, nhưng phải sử dụng các hoạt động nhiều lần để giải quyết vấn đề.
Ví dụ: khi cô ấy cắt các hình ảnh động vật riêng biệt và để bọn trẻ ghép chúng lại với nhau, bọn trẻ phải làm việc nhiều lần để hoàn thành và việc lắp ráp các con vẫn phải thử và sai. Ở lứa tuổi này, có hai hướng tư duy: tư duy hình ảnh tích cực phát triển và lấn át tư duy hình ảnh trực quan phát triển. Cuối tuổi, tư duy hình ảnh phát triển. Lý do: Vì lúc đầu kinh nghiệm còn kém nên khó giải quyết vấn đề bằng ký hiệu trong đầu, càng về cuối tuổi càng rút ra được nhiều kinh nghiệm nên khả năng sử dụng ký hiệu trong đầu để giải quyết vấn đề. rất khó để giải quyết Vấn đề dễ dàng hơn. Đầu óc của giới trẻ luôn bị những suy nghĩ chủ quan chi phối mạnh mẽ, họ chỉ nghĩ đến những gì mình thích và bị hấp dẫn bởi những sở thích của bản thân mặc dù bị tác động một cách khách quan. Ví dụ, khi người lớn yêu cầu trẻ sử dụng hình vuông hoặc hình tam giác, trẻ sẽ trả lời rằng chúng đang xây một cây cầu. Hoặc đứa trẻ sợ mèo và nghĩ rằng ai cũng sợ mèo. Ngoài ra, trẻ luôn tự cho mình là trung tâm và chưa phân biệt được suy nghĩ của mình với suy nghĩ của người khác. Trí óc trẻ hoàn toàn trực quan. Trẻ em không biết cách phân biệt các đối tượng dựa trên các đặc điểm, nhưng cũng có thể nhìn thấy mọi thứ theo cách chụp ảnh. Ví dụ: Có rất nhiều cuốn băng nhưng trẻ rất thích, khi hỏi tại sao lại cầm lên xem ngay thì trẻ không nói được.
Do đó, giáo viên cần: – Đưa trẻ em vào vùng phát triển gần bằng cách cho phép chúng giải quyết các vấn đề nâng cao hơn. – Tích lũy kinh nghiệm biểu tượng cho trẻ, so sánh các biểu tượng trong tâm trí trẻ với hình ảnh bên ngoài. – Tạo môi trường hoạt động phong phú cho trẻ. – Cô khuyến khích trẻ nêu tình huống mà cô đưa ra. – Chất liệu phong phú. – Giáo viên khơi gợi cảm xúc cho trẻ hơn là giải thích đơn thuần. – Chơi game trước để tích lũy kinh nghiệm cho những game sau.