Tết Nguyên đán là lễ hội truyền thống lớn nhất của dân tộc Việt Nam. Vào thời điểm này trong năm, ai cũng tạm gác mọi công việc để sum họp, đoàn tụ, vui xuân bên gia đình. Tuy nhiên, mỗi vùng miền của Việt Nam đều có những đặc sản đón Tết riêng, từ ẩm thực, trang trí nhà cửa đến đời sống và quan niệm tâm linh. Nói đến lễ hội mùa xuân ở phương nam, vùng đất này không chỉ mang đậm không khí văn hóa truyền thống mà còn có những nét riêng.
Ý nghĩa Sự khác biệt
Dễ thấy nhất là hoa Tết ở miền nam sẽ là hoa mai vàng rực thay vì những cành đào hồng thắm, đỏ thắm. Trong dân gian, hoa mai tượng trưng cho sự giàu sang, quyền quý và thuộc 1 trong 4 loại cây chủ yếu: tùng, cúc, trúc, mai.
Người dân lặt lá mai để cây ra hoa chuẩn bị đón Tết
Theo Tiến sĩ Dương Hoàng Lộc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tôn giáo – Đạo đức trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM: “Thứ nhất, theo phát âm Nam Bộ, hoa mai đồng âm với từ “may mắn” (mai/may). Thứ hai, trong quan niệm ngũ hành Á Đông, hoa mai có màu vàng, tượng trưng cho hành thổ và là trung tâm ngũ hành. Thổ là đất đai, sự sống, đặc biệt với cư dân nông nghiệp còn là phương tiện nuôi sống, nhờ đất mà con người ngày càng phát triển, sung túc và thịnh vượng. Thổ sinh Kim, Kim tức là tiền bạc. Do đó chưng hoa mai mang ý nghĩa như báo hiệu cho một năm mới may mắn, có tiền bạc, thịnh vượng, an vui trọn vẹn”.
Có nhiều loại hoa mai: mai, mai, mai, mai, mai nhọn, mai cánh tròn, mai gửi, mai liễu … Mai vàng phổ biến nhất là loại hoa có năm cánh, màu vàng. . Ngoài ra, người miền Nam còn chia mai thành nhiều loại tùy theo cánh hoa: 5 cánh, 8 cánh, 12 cánh, 18 cánh, 24 cánh… thậm chí có loại lên tới 120-150 cánh. Hoa mai, càng nhiều cánh càng quý. Từ ngày 10 đến 20 tháng Chạp, người chủ trì cẩn thận tuốt từng chiếc lá, để mai nở kịp trước lễ hội mùa xuân và kịp đầu xuân.
Ngoài ra, mâm ngũ quả cúng gia tiên cũng là một phần không thể thiếu trong mỗi gia đình trong dịp Tết cổ truyền dân tộc. TS duong hoang loc cho biết thêm: “Mâm ngũ quả gồm năm loại quả, mỗi loại có một màu tượng trưng cho ngũ hành. Thứ hai, mâm ngũ quả miền Nam thường gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung. ..v.v .. Giống dễ hái trong vườn, mộc mạc trên cây ăn trái trong làng thể hiện triết lý sống của người miền nam, muốn gì được nấy, không thiếu cũng không có, cầu bình an. , mãn nguyện và hạnh phúc. ”
Dựa vào nghĩa, trong mâm ngũ quả ở miền nam có ít chuối, lê, cam … vì cách phát âm gần giống với “chuy”, “thôi”, “làm” … nó. là điều không may mắn. Mâm ngũ quả ở miền nam thường chỉ những loại quả liên quan đến sự dồi dào, sung túc, bình an, may mắn.
Ẩm thực của mỗi vùng miền khác nhau, và các món ăn ngày Tết của miền Nam cũng mang những nét đặc trưng riêng. Bánh tét là món bánh không thể thiếu và là nét tinh hoa văn hóa ẩm thực miền Nam, đặc biệt là vào mùa xuân. Vì vậy, cách gọi bánh tét có thể đọc là bánh tét.
Bánh tét được người miền Nam chia thành bánh mặn và bánh ngọt. Bánh mặn có nhân đậu xanh, mỡ, thịt ba chỉ, có nơi còn có hột vịt muối. Còn bánh ngọt gồm có bánh trôi nước, bánh chuối, nhân đậu xanh, nhân dừa …
Theo TS Dương Hoàng Lộc: “Những chiếc bánh tét tròn trịa, đậm đà phản ánh ước vọng của người dân phương Nam – cư dân Tân Thế giới – về một cuộc sống no đủ. Mặt khác, hột vịt muối – một món ăn được chế biến phổ biến. nguyên liệu ở Trung Quốc, xuất hiện trong nhân bánh tét, hay tiếp thu cách làm bánh của người Khmer (bánh tét chè cuội), phản ánh rõ nét sự giao lưu văn hóa “Đất Tổ”.
Bánh tét thường ăn kèm với trái cây và dưa chua cho đỡ ngán, nước dùng kho với chút ớt ăn kèm với kim chi hoặc kim chi. Có người thích ngọt thì cho đường vào bánh khi ăn.
Hoa mai và nhiều loại hoa khác từ các tỉnh Miền Tây chở về TP Hồ Chí Minh phục vụ Tết
Những kiêng kỵ dần được giản lược để phù hợp với cuộc sống hiện đại
Giao thừa được coi là thời khắc thiêng liêng trong đời sống tâm linh của người Việt bởi quan niệm “tiên thiên hạ hành”. Lời chúc đầu năm may mắn, năm mới vạn sự như ý.
Người dân ở vùng nông thôn miền Nam không để trống máy xay lúa vào ngày đầu tiên của năm mới, vì điều đó tượng trưng cho mùa màng bội thu và kém cỏi của năm sau. Vì vậy, họ thường đổ một ít gạo vào cối xay, nghĩa là năm mới sẽ có đầy đủ hạt gạo. Nhiều hộ cũng tránh không để gạo, hũ đường, muối… khan hàng vì sợ thiếu cả năm.
Giếng hoặc nơi chứa nước cũng là những nơi quan trọng và được cho là có liên hệ với long mạch của ngôi nhà. Vì vậy, khoảng chiều 30 Tết sẽ chứa đầy cả hũ và capps với ước vọng về sự viên mãn và dồi dào, như trong câu nói “tiền vào như nước”. Một số nơi còn quy định từ ngày 1 đến ngày 3 không được rút nước giếng.
Đồng thời, việc thổi cát vào nhà ngoài lễ hội mùa xuân được dùng như một ẩn dụ cho quan niệm làm ăn phát tài, vì vậy, người miền Nam không nên quét nhà vào ngày mùng 1 Tết. Tránh quét sạch tiền tốt.
Bánh tét và bánh lá dừa Nam Bộ
Theo tín ngưỡng của người miền Nam, đêm 30 Tết dù đi đâu cũng phải về nhà trước thời khắc giao thừa. Nếu không về kịp thì năm mới sẽ phải bôn ba, vất vả.
Ngoài ra, một điều cần lưu ý khi đóng gói là đóng gói thật chặt. Gói không chặt, bánh cắt ra sẽ chảy ra ngoài và bị nhão, kém ngon.
Mai vàng tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng và điềm lành. Vì vậy, một số gia đình cầu kỳ rất cẩn thận trong việc nuôi mai, không bao giờ cho ai xin cành, bẻ cành vì cho rằng sẽ lấy đi vận may cả năm của gia chủ.
Tiến sĩ Dương Hoàng Lộc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tôn giáo – Đạo đức trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM
Tuy nhiên, Tiến sĩ Dương Hoàng Lộc cho biết, những điều kiêng kỵ từ ngày xưa đã được giản lược, điều chỉnh để phù hợp với nhịp sống hiện tại theo năm tháng. Ví dụ như việc ngày xa xưa người Miền Nam kiêng kỵ, không được mặc quần áo màu đen, màu tối vào ngày Tết nhưng ở hiện tại đã thoáng hơn. Hay như tục quét nhà và múc nước cũng chỉ cần kiêng vào ngày mùng 1.