Trong văn hóa truyền thống của người Việt, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên luôn được quan tâm đặc biệt. Vì vậy, bàn thờ gia tiên ngày xuân luôn là nơi trang trọng nhất. Trước đây, đĩa ngũ quả là vật dụng không thể thiếu trên bàn thờ của mỗi hộ gia đình trong dịp Tết đến xuân về.
Trong buổi thuyết trình về chủ đề “Bàn thờ năm mới và văn khấn tổ tiên” tại Không gian Văn hóa Hà Nội, nhà nghiên cứu tâm linh Nguyễn Xuân Cường (Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn Văn hóa Tín ngưỡng Việt Nam) và nghệ nhân Nguyễn Mạnh Đức đã trình bày cách bày trí hợp phong thủy. mâm ngũ quả, mâm ngũ quả Đẹp mắt, may mắn năm mới.
Theo lời kể lại, vào khoảng ngày 28 tháng Chạp năm 2029, sau khi dọn dẹp bàn thờ, mỗi hộ gia đình bắt đầu bày biện mâm ngũ quả, trang trí đẹp mắt và bày lên bàn thờ. Mâm ngũ quả truyền thống được bày với một nải chuối xanh ở dưới cùng, một quả bưởi ở giữa và những quả quất, quýt xung quanh chu vi.
Ngày nay, nhiều gia đình chọn cách bày trí mâm ngũ quả theo phong thủy để đón năm mới và làm ăn phát tài hơn.
Thông thường, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau. Sở dĩ chọn số 5 là vì từ xa xưa ông cha ta đã quan niệm phú quý, trường thọ, hạnh phúc là điều quý giá nhất và họ luôn mong đạt được 5 điều này trong năm mới.
Ngoài ra, trên mâm ngũ quả, người ta thường chọn năm loại quả tương sinh với ngũ hành kim – mộc – thủy – hỏa – thổ, tượng trưng cho ngũ phúc mong “phú quý, phúc lộc thọ. . Tuổi thọ, sức khỏe và cuộc sống bình an. ”.
Màu đỏ tượng trưng cho lửa, thường là trái cây: hồng, táo, thanh long …
Màu trắng tượng trưng cho hành, người Việt thường chọn quả roi, quả mận hoặc quả lê …
Các loại trái cây như chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, mãng cầu, sung, dừa, dưa hấu … tượng trưng cho hành mộc.
Với đất, bạn có thể chọn các loại quả có màu nâu, nâu hoặc vàng như xoài chín, bưởi, phật thủ, cam vàng, cam vàng …
Màu đen tượng trưng cho nước và bạn có thể chọn các loại trái cây như nho đen hoặc trái cây sẫm màu.
Cách chọn số lẻ trong mâm ngũ quả ngày nay vẫn phổ biến ở miền Bắc, miền Nam Trung Bộ chọn số lẻ cũng tốt nhưng chú trọng nhiều hơn đến ý nghĩa của loại quả.
Nếu người miền Bắc thích chuối, thì người miền Nam sẽ ghen tị vì từ này nghe có vẻ giống nải chuối và việc kinh doanh đang phát đạt. Hoặc nhiều người miền Nam không sử dụng lê, táo, cam, quýt để bày ngũ hành.
Người miền Nam bày một đĩa ngũ quả theo ý nguyện “phú quý, vạn sự như ý”, mong một cái Tết an khang, thịnh vượng, tương ứng với 5 loại quả: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả dứa (dứa) với hy vọng con cái sẽ đầy nhà, và một cặp dưa hấu xanh đỏ để cầu may.
Số lượng quả là lẻ hay chẵn trong mâm ngũ quả không quan trọng, nhưng phong tục dân gian vẫn được lưu giữ như: mâm ngũ quả chỉ có quả chứ không có hoa và thức ăn.
Cách bày mâm ngũ quả truyền thống là xếp chuối ở dưới cùng với các loại hoa quả khác đỡ phía dưới. Bưởi được đặt giữa nải chuối, rồi xen kẽ với hồng, cam, quýt …
Theo Nhật báo Lao động